جشن سده از آغاز تا امروز

جشن سده، از مهم‌ترین جشن‌های ایرانی است که در روز دهم بهمن ماه در استان‌های مختلف ایران چون فارس و کرمان و یزد و حتی تهران برگزار می‌شود.

سده، یا جشن بزرگداشت آتش، با قدمتی بیش از جنش نوروز از دیرباز برگزار می‌شد و هنوز هم در بعضی مناطق برگزار می‌شود. پیشینه جشن سده به بیش از پنج هزار سال برمی‌گردد و همچون مهرگان و نوروز، از جشن‌های مهم و کهن ایرانیان و پارسی‌زبانان است. داستان پیدایش این جشن در «شاهنامه» فردوسی به هوشنگ، یکی از شاهان پیشدادی نسبت داده شده است. فردوسی نقل می‌کند که روزی هوشنگ با صد نفر از یاران و همراهانش به سمت کوهی می‌رفت که ناگهان مار بزرگ و ترسناکی دید. او که هرگز چنین جانور ترسناکی ندیده بود، سنگی از زمین برداشت تا بر سر مار بکوبد. اما سنگ به خطا رفت و به سنگ دیگری خورد و آتشی شکل گرفت. مار گریخت و پادشاه به همراهانش گفت: این آتش، نور خدا بود و دشمن را از ما دور کرد. پس، شب‌هنگام آتشی به‌پاکردند و گرد آن جمع شدند و به شادمانی پرداختند و این‌چنین بود که آتش، کشف و جشن سده برپا شد.

البته بعضی هم بر این باورند که نامگذاری این جشن به عدد صد و موقعیت‌های فصلی مرتبط است. در گذشته‌ دور ایرانی‌ها سال را به دو فصل تقسیم می‌کردند: تابستان بزرگ که هفت ماه بود، از آغاز فروردین تا پایان مهر ماه و زمستان بزرگ که از اول آبان ماه تا پایان اسفند ادامه داشت. جشن سده را در بهمن ماه، درست با گذشتن صد روز از زمستان بزرگ برگزار می‌کردند و آتش روشن می‌کردند تا این نمادِ اهورامزدا نیروهای اهریمنی را ضعیف کند.

همدلی و همکاری از ویژگی‌های جشن سده است. مردم برای این جشن دور هم جمع می‌شوند و برای روشن کردن آتش، هیزم جمع می‌کنند. شهرهایی چون کرمان، اصفهان، شیراز، یزد، میبد، اردکان و … هنوز سنت برپایی این جشن را پاس داشته‌اند. البته شاید بتوان گفت که امروزه زرتشتیان کرمان میزبان بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین جشن سده هستند. در این شهر، در روز دهم بهمن ماه و همزمان با غروب آفتاب، دو موبد زردشتی، هیمه بزرگی را که مردم از چند روز پیش آماده کرده‌اند به آتش می‌کشند. شعله‌ها، جان می‌گیرند و مردم شادی می‌کنند و دور آتش، حلقه می‌زنند. پس از پایان جشن نیز کشاورزان، خاکستر به‌جامانده از آتش را به کشتزارهاشان می‌برند تا پایان زمستان را به زمین هم خبر دهند و خاک را برای آمدن بهار، آماده‌ کنند.

مراسم و سنت‌های دیرینه، بهانه و فرصتی هستند برای ارتباط بهتر و بیشتر آدم‌ها با یکدیگر، چیزی که یکی از نیازهای مردمان قرن حاضر است. برگزاری چنین جشن‌ها و مناسبت‌هایی این امکان را فراهم می‌آورد تا نسل‌های متفاوت کنار هم باشند، با هم ارتباط برقرار کنند، از هم بیاموزند و کمتر احساس تنهایی کنند. همچنین به کودکان و نوجوانان کمک می‌کنند با ریشه‌های فرهنگی خود آشنا شوند و لذت کارها و فعالیت‌های جمعی را بچشند.