در کارگاه توانمندسازی در بستر روابط؛ که در تاریخ ۲۷ و ۲۸ شهریور ۱۴۰۴ در موسسه آمال برگزار شد، برای نخستین بار در کارگاههای این موسسه از روش تسهیلگری تصویری یا ثبت تصویری رویداد (Visual Facilitation / Graphic Recording) به منظور گزارشدهی و ثبت روند جلسه استفاده شد.
تسهیلگری تصویری نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ میلادی در ایالات متحده آمریکا، در دانشگاه استنفورد و مؤسسه آینده شکل گرفت. در آن زمان، پژوهشگران و طراحان به دنبال روشی بودند که بتواند فراتر از متن و گفتار، تفکر جمعی و مباحث پیچیده را به شکل بصری و قابل درک ثبت کنند. به مرور این رویکرد از آمریکا به اروپا و سپس سایر نقاط جهان گسترش یافت و امروزه در کشورهایی چون آلمان، هلند، بریتانیا، سوئیس، ژاپن، کره جنوبی و استرالیا، و همچنین در سازمانهای بینالمللی نظیر یونسکو و سازمان ملل متحد، بهعنوان ابزاری رسمی برای تسهیلگری استفاده میشود.
در روش تسهیلگری تصویری، تمامی مراحل جلسه از ارائه محتوا و بحثها گرفته تا زمان استراحت، ناهار، بازیها و حتی شوخیها، به صورت همزمان و با استفاده از تصاویر ثبت میشود. ویژگی اصلی این شیوه به کار بردن متن و عناوین کلیدی برای تأکید بر نکات مهم، استفاده از آیکونها و نمادها برای انتقال مفاهیم و ایدهها، بهکارگیری نمودارها و اشکال گرافیکی برای نمایش روندها و ارتباطات و استفاده از رنگها و جلوههای بصری برای برجستهسازی و دستهبندی نکات است. گزارشهای تصویری لحظهای ابزار مؤثری برای تسهیلگران و شرکتکنندگان هستند و امکان اشراف کامل بر روند جلسه و محتوای مطرح شده را فراهم میآورند. این گزارشها میتوانند به صورت فیزیکی یا دیجیتال ارائه شوند و با استفاده از ویدئو پروژکتور قابل نمایش باشند و موجب سهولت در ارائه و تحلیل نتایج نهایی میشود.
مزیت اصلی تسهیلگری تصویری ـ در مقایسه با گزارشنویسی مکتوب ـ افزایش مشارکت شرکتکنندگان است؛ زیرا افراد با اطلاع از اینکه حضور و ایدههایشان در تصویر منعکس میشود، با انگیزه بیشتری در بحثها مشارکت میکنند. همچنین تصاویر پویاتر و جذابتر از متن مکتوب هستند و اطلاعات بهتر و ماندگارتر در حافظه بصری ثبت میشوند، به ویژه اینکه حتی رویدادهای جانبی مانند استراحت، ناهار، بازی و تعاملات غیررسمی نیز ثبت میشوند. این بازآفرینی بصری کمک میکند که حتی با یک نگاه به تصاویر، موضوع و روند جلسه درک شود.
شاید این شبهه ایجاد شود که این شیوه مشابه عکاسی یا فیلمبرداری است، ولی امکان استفاده از آیکونها، نمادها و عناصر مفهومی، مزیتی است که در عکاسی یا فیلمبرداری فراهم نمیشود. این عناصر که، در لحظه، توسط تسهیلگر طراحی میشوند، کمک میکنند تا مفاهیم و موضوعات جلسه سریعتر و به شکل واضحتر منتقل شوند.
در مجموع، تسهیلگری تصویری (ثبت تصویری رویداد) روشی خلاقانه و مؤثر برای ثبت و انتقال محتوا، افزایش مشارکت و بهبود تجربه شرکتکنندگان است. این روش که ریشه در تجربههای نوآورانه دهه ۱۹۷۰ دارد و امروزه در بسیاری از کشورهای جهان به کار گرفته میشود، به عنوان ابزاری کارآمد برای تسهیل جلسات و تصمیمگیریهای جمعی شناخته میشود و امکان بازخوانی، تحلیل و نتیجهگیری نهایی را به شکلی روشن و کارآمد فراهم میکند.
کارگاه توانمندسازی در بستر روابط یکی از اولین موارد اجرای این شیوه بوده است که تجربه دلپذیری را برای شرکتکنندگان رقم زد. شاید نگاهی به تصاویر این کارگاه، نشان دهد که چگونه این شیوه نمایی روشن و نسبتاً کامل از یک رویداد ارائه میدهد.